Uzun süredir resim ve karikatür sanatıyla uğraşan Ümit Çobanoğlu, cezaevinden bir dergiye bir mektup, iki sayfadan oluşan ve “Bergün’ün Yolunan Saçlarına Dair” başlığını taşıyan bir metin ve beş karikatür çizimi göndermek istedi.
Karikatürlerde, Cumhurbaşkanı, İçişleri Bakanı ve TBMM Başkanı eleştiriliyordu.
Ceza İnfaz kurumu Mektup Okuma Komisyonu, el yazısı metni ve karikatürleri inceledi ve Disiplin Kurulu’na sevketti. Kurul, karikatürlerin devlet büyüklerine kamu çalışanlarını küçük düşüren ve töhmet altında bırakan çizimler olduğunu, yalan yanlış ifadeler içerdiğine karar verdi.
Ümit Çobanoğlu’nun Edirne 1. İnfaz Hakimliği’ne yaptığı şikayet reddedildi. Ağır Ceza Mahkemesi’ne yapılan itirazı da reddedilince konuyu Anayasa Mahkemesi’ne taşıdı.
Anayasa Mahkemesi şu tespit ve değerlendirmelerde bulundu:
“İFADE ÖZGÜRLÜĞÜ SADECE KABUL GÖREN FİKİRLER İÇİN DEĞİLDİR”
Demokratik bir toplumun zorunlu temellerinden olan ve toplumun ilerlemesi ve bireyin özgüveni için gerekli temel şartlardan birini teşkil eden ifade özgürlüğü, sadece kabul gören veya zararsız yahut kayıtsızlık içeren bilgiler ya da fikirler için değil aynı zamanda kırıcı, şok edici veya rahatsız edici olanlar için de geçerlidir.
“TANINAN KİŞİLER DAHA FAZLA ELEŞTİRİYE KATLANMAK ZORUNDA”
Bunun yanında Anayasa Mahkemesi, siyasetçilerin, kamuoyunca tanınan kişilerin ve kamusal yetki kullanan görevlilerin gördükleri işlev nedeniyle daha fazla eleştiriye katlanmak durumunda olduklarını ve bunlara yönelik eleştirinin sınırlarının çok daha geniş olduğunu her zaman vurgulamıştır.
“RAHATSIZ EDİCİ DAHİ OLSA İFADE ÖZGÜRLÜĞA KORUMASI ALTINDA”
Anayasa Mahkemesi, birçok kararında daha önce de belirtildiği üzere toplumsal ve siyasal ortama veya sosyoekonomik dengesizliklere, etnik sorunlara, ülke nüfusundaki farklılıklara, daha fazla özgürlük talebine veya ülke yönetim biçiminin eleştirisine yönelik düşüncelerin -bu düşünceler devlet yetkilileri veya toplumun önemli bir bölümü için rahatsız edici olsa dahi açıklanması, yayılması, aktif, sistemli ve inandırıcı bir şekilde başkalarına aşılanması, telkin ve tavsiye edilmesinin ifade özgürlüğünün koruması altında olduğuna karar vermiştir.
“KARİKATÜRLER SİYASETÇİLERİN ELEŞTİRİLMESİ NİTELİĞİNDE”
Somut olayda karikatürlerin siyasetçilerin eleştirilmesi niteliğinde olduğu, siyasal ortama ilişkin değerlendirme niteliği taşıdığı, ülke yönetim biçiminin eleştirisine yönelik düşünceleri ifade ettiği değerlendirilmiştir.
“YASAK ZORUNLU TOPLUMSAL BİR İHTİYACI KARŞILAMIYOR”
Siyasi eleştiri olduğu kabul edilen başvuru konusu karikatürlere demokratik çoğulculuk açısından daha fazla tahammül edilmesi gerekir. Yukarıdaki bilgiler dikkate alındığında başvurucunun posta yolu ile göndermek istediği dokümanın sakıncalı bulunarak gönderilmemesinin zorunlu toplumsal bir ihtiyaca karşılık gelmediği sonucuna ulaşılmıştır.
HÜKÜM: İFADE ÖZGÜRLÜĞÜNÜN İHLALİ
Anayasa Mahkemesi inceleme sonunda, ifade özgürlüğünün ihlal edildiğine ve başvurucuya 13 bin 500 TL tazminat ödenmesine oybirliğiyle karar verdi. Yüksem Mahkeme kararın bir örneğini yeniden yargılama yapılmak üzere Edirne 1. İnfaz Hakimliği’ne gönderdi.
KARİKATÜR DERGİSİ ENGELLENMİŞTİ
Daha önceki yıllarda Ümit Çobanoğlu’na annesi tarafından götürülen karikatür dergisi Lombak cezaevine sokulmamış, açılan davada mahkeme suç unsuru görmemişti.
