HABER-ANALİZ
Cumhurbaşkanı Başdanışmanı Oktay Saral, “Kara Cuma” adı altında yapılan indirim kampanyalarına tepki gösterdi. Saral, sosyal medya üzerinden yaptığı açıklamada, bazı mağazaların “Kara Cuma” ifadesini, Türk halkı için manevi anlam taşıyan Cuma gününü ticari amaçlarla istismar etme çabası olarak nitelendirdi. Saral, bu tür uygulamaların toplumun hassasiyetleriyle bağdaşmadığını ve kabul edilemez olduğunu vurguladı.
CUMA’NIN KUTSİYETİNE DİL UZATANLARA YER YOK
Saral, paylaşımında şu ifadeleri kullandı:
“Bir kısım mağazaların ‘Kara Cuma’ adı altında, bu milletin asırlardır mübarek bildiği Cuma gününün kutsiyetini reklam malzemesi hâline getirmesi asla kabul edilemez.”
Bu açıklama, özellikle geleneksel değerlerin korunması gerektiğini savunan kesimlerden büyük destek gördü. Saral, bu tür pazarlama taktiklerinin halkın dini ve manevi değerleriyle alay ettiğini belirterek, ticari kazanç uğruna değerlerin aşındırılmasına karşı net bir duruş sergiledi.
HUKUKİ VE İDARİ ADIMLAR GEREKLİ
Saral, bu konuda gerekli hukuki ve idari adımların derhal atılması gerektiğini ifade etti. Şu şekilde devam etti:
“Bu ucuz pazarlama taktikleriyle milletin maneviyatını hedef alanlara karşı gerekli idari ve hukuki adımlar derhâl atılmalıdır.”
Başdanışman, denetim mekanizmalarının devreye girmesi gerektiğini ve bu kavramı kasıtlı şekilde kullanan işletmelere karşı yaptırımlar uygulanması gerektiğini belirtti.
Saral, açıklamasının sonunda, Cuma gününün Türk halkı için özel bir anlam taşıdığını dile getirerek, “Cuma, bu millet için kara değil; nurun, rahmetin, kardeşliğin ve bereketin günüdür. Kimsenin bunu gölgelemeye, kirletmeye hakkı yoktur” dedi.
YETKİLİLERE VE İŞLETMELERE ÇAĞRI
Son olarak, Saral, yetkililere çağrıda bulunarak, “Yetkilileri milletimizin hassasiyetine sahip çıkmaya; işletmeleri ise değerlerimizle dalga geçmeyi bırakarak kendilerine gelmeye davet ediyorum” şeklinde konuştu.
AKP’NİN ASIL DERDİ NE ?
AKP’nin “Black Friday” yahut “Kara Cuma” olarak adlandırılan indirim günü ile ilgili asıl derdi ise Cuma gününün kuıtsiyeti ile alakalı değil tamamen kendi siyasal islamcı ideolojik fikri iklimine bağlı.
Zira Black Friday ya da “Kara Cuma”, insanların her yıl Kasım’ın dördüncü perşembesinde kutlanan Şükran Günü’nden sonraki Cuma günü aileleriyle kent merkezlerinde alışverişe çıktığı ABD’de başlayan bir gelenek.
Şükran Günü ise ABD ve Kanada’da hasada ve geçmiş yılın tüm nimetlerine şükretmek için kutlanan bir ulusal bayramdır.
“KARA CUMA” NEDİR ve NEDEN “BLACK FRİDAY” DENMEKTE?
Dünya çapında “İndirimli Alışveriş günü” olarak anılan “Black Friday” ya da diğer adı ile “Kara Cuma” “Bu alışveriş gününe tarihte ilk defa 1961 yılında gazetelerde Efsane Cuma olarak bahsedilmiştir. O günde, Philadelphia’da, alışverişten dolayı oluşan yoğun trafik ve zorluklar nedeniyle bu isim verilmiştir. Son yıllarda, bu gün, hem insanlar hem de mağazalar için olumlu şekilde karşılanmaktadır.
BALCK FRİDAY VEYA “KARA CUMANIN” EKONOMİK TABLOSU
Amerikancı AKP iktidarının kendi siyasal islamcı tabanına hiç bir dinsel özelliği olmayan “Black Friday”i bir “Hristiyan Bayramı” olarak sunarak ideolojik propaganda yapma ve muhafazakar kitleyi konsolide etme çabaları bir tarafa ABD emperyalist düzeninin küresel çaptaki en önemli “Tüketim silahlarından” birisi haline gelmiş olan Black Friday indirimi Dünya genelinde milyarlarca dolarlık satışın yapıldığı bir dönem.
ABD’li Salesforce adlı şirketin araştırmasına göre, geçen yıl sadece indirim süresince tüketiciler internet üzerinden dünya genelinde 70,9 milyar dolarlık alışveriş yaptı.
Almanya Ticaret Birliği’ne (HDE) göre, Almanya’da tüketiciler 2024 yılında Black Friday haftasında 5,9 milyar euro harcadı. 2020’de bu rakam 3,8 milyar euroydu.
ABD kökenli bu alışveriş kültürünü benimseme konusunda Almanya, Avrupa genelinde hâlâ başı çekiyor.
Türkiye’de ise yapılan bir araştırmaya katılanların yüzde 87’si, bu sene Efsane Cuma’da alışveriş yapmayı planladığını aktardı.
ÖNLEM ALINMASI GEREKEN KONU CUMANIN KUTSALLIĞI DEĞİL DAYATILAN “TÜKETİM EKONOMİSİ” VE TÜKETİM ÇILGINLIĞI
Ancak indirim yarışının üzerine ciddi bir gölge de düşüyor. Çevre örgütleri bunu “tüketim terörü” olarak tanımlıyor. Bazı sosyologlar ise alışveriş ve tüketim çılgınlığını Cuma’nın Kara Deliği (Black Hole of Friday) olarak ifade ederek aşırı üretim ve tüketimin neden olduğu devasa sorunlara dikkat çekiyor. Ucuz ürünler, giderek yaygınlaşan “al ve at” kültürü ve hızlandırılmış teslimatlar hem çevreyi hem tedarik zincirlerini zorluyor.
Yıllardır çevre örgütleri yüksek sera gazı salımları, kaynak israfı ve artan atık miktarı konusunda uyarıyor. Çevre örgütü Greenpeace (Yeşil Barış), Black Friday’i “çevre için kara bir gün” olarak nitelerken; sivil toplum kuruluşu Almanya Çevre Yardımı (DUH), yasa dışı ithal ürünlerde platform sorumluluğunun artırılmasını, ayrıca iade edilen ürünlerin toplu imhasının yasaklanmasını talep ediyor.
Bir yandan da Black Friday, psikolojik satın alma mekanizmalarını bilinçli biçimde tetikliyor: Yapay kıtlık, zaman baskısı ve “fırsatı kaçırma korkusu” (fomo).
İspanya’nın başkenti Madrid’de bulunan işletme yüksekokulu IE Business School’un araştırmaları, indirimlerin kısa süreli mutluluk yarattığını; fakat uzun vadede dürtüsel satın almalara ve borçlanmaya yol açabildiğini gösteriyor.
İngiltere’de isee The Sun gazetesinin 2 bin kişiyle yaptığı ankette, katılımcıların yüzde 40’ı Black Friday alışverişlerinden pişmanlık duyduğunu, yüzde 27’si ise hiç kullanmadığı ürünler aldığını belirtti.
Bu tüketim çılgınlığına karşı “hiçbir şey satın alma günü” (Kauf-nix-Tag) ve Yeşil Cuma (Green Friday) gibi alternatif hareketler ortaya çıktı. Bu günlerde bazı markalar indirim yerine bağış kampanyaları düzenliyor. Moda şirketleri gelirlerini çevre projelerine aktarıyor; bazı kitabevleri bilinçli biçimde indirim yapmıyor; kimi çevrim içi mağazalar ise sitelerini 24 saatliğine kapatıyor.
Küresel tüketim kalıpları değiştikçe Black Friday tartışması da genişliyor. Bu da ekonominin, çevrenin ve tüketici davranışlarının kesiştiği ilginç alanlardan biri hâline geliyor.
PwC’nin Türkiye’de yaptığı bir araştırmaya katılanların yüzde 87’si, bu sene Efsane Cuma’da alışveriş yapmayı planladığını aktardı.
