Hastalıklardan korunmada sağlıklı beslenmenin önemi tartışılmaz. Ancak günümüzde ne kadar sağlıklı beslendiğimiz şüpheli… Çünkü doğal gıdalara ulaşmak hayli zor. Bazıları GDO’lu bazıları ise tarım ilacı ve kimyasal katkı maddesi yüklü. Bir de sahte gıdalar var. Yani hem görünüm hem de içerik bakımından bazı kimyasallar ve boyalarla gerçeklerine benzetilerek piyasaya sürülüyorlar. Bu nedenle sağlığımıza zarar veriyor, bizi hasta ediyorlar. Beslenme ve Diyet Uzmanı Tuba Günebak, bu hileli ürünlerin gerçeğinden farklarını, sağlığımıza olan zararlarını ve onlardan korunma yollarını şöyle açıkladı…
Beslenme ve Diyet Uzmanı Tuba Günebak
İŞTE BAZI ÖRNEKLER
Ülkemizde en çok karşılaşılan tağşiş ve taklit örnekleri şöyle sıralanabilir;
Ekmeklik undan makarna
Makarnanın durum buğdayı irmiğinden üretilmesi gerekirken bazıları ekmeklik undan üretiliyor. Ekmeklik undan makarna üretilmesi mevzuata aykırı olduğu gibi insan sağlığına da zararlıdır, şeker hastalığı riskini artırır. Durum buğdayı irmiğinden üretilmiş gerçek makarna ise şeker hastalığından korur. Gerçek makarna altın sarısı renginde olur, pişince rengi donuklaşmaz, ortasından kırdığınızda ses çıkartır, çıtlar. Ekmeklik undan yapılan makarnanın yüzeyi alacalı bulacalıdır, pişince yapışkan yapıda olur, rengi donuklaşır. Bazı ekmeklerde çok sayıda katkı maddesi var. Örneğin bazılarına esmer yani tam tahıllı ekmek görüntüsü vermek için kahverengi boya katılıyor. n Yine siyah zeytine rengini koyulaştırmak için tekstil boyaları katılıyor. n Zeytinyağı başka bitkisel yağlarla ya da zeytinyağı üretiminin son atık ürünü olan prina yağı ile seyreltiliyor.
Boyalı yumurta
Sahte yumurtada sodyum aljinat ve renklendirme maddeleri kullanılıyor. Bu yumurtaların kabukları çok serttir. Ebatları genellikle gerçek olanlardan çok daha büyüktür. Kafes yumurtaları çoğu zaman köy yumurtası ya da organik etiketiyle satılabiliyor.
Sağlığımızla oynuyorlar
Besinlerin mevzuata uygun olmayan şekilde üretilmesine, ürünlere bu ürüne temel özelliğini veren ögelerin tamamının veya bir bölümünün çıkarılmasına, miktarının değiştirilmesine veya yerine aynı değeri taşımayan başka bir maddenin eklenmesine, saflığının bozulmasına “tağşiş” denir. Bir de “taklit” konusu vardır. Besinin kendisinde olmayan özelliklere sahipmiş gibi gösterilmesine, başka bir besine benzetilmesine ise “taklit” denir. Ülkemizde ne yazık ki, bazı üreticiler ticari ve haksız kazanç uğruna taklit ve tağşişe yönelerek, tüketici sağlığını riske atabiliyor.
Glikoz şuruplu pekmez ve bal
Bala ve üzüm pekmezine üretim maliyetini düşürmek için glikoz şurubu veya fruktoz ekleniyor. Bu ürünler kan yağlarını yükseltip, damar tıkanıklığı ve kalp hastalığı risklerini artırır. Ayrıca hasat sonrası imha edilmesi gereken küflenmiş incir ve kayısıların kaynatılmasıyla ortaya çıkan koyu renkli sıvı da pekmez gibi piyasaya sürülüyor. Bu sıvı, küf içerdiği için aflatoksinden zengindir, kanser, özellikle de karaciğer kanseri riskini artırır.
Kırmızı et
Kırmızı et ve et ürünlerine; kanatlı hayvan eti, tek tırnaklı eti, domuz eti gibi farklı hayvan türlerine ait etler karıştırılabiliyor. Mevzuata aykırı olsa da bağ doku (kıkırdak, deri, sakatat) ve soya da katılabiliyor.
Tereyağı
Tereyağına bitkisel yağ katılıp saf tereyağı gibi satılıyor. n Baharatlarda ve bulgurda yasak olmasına rağmen bazı üreticiler tarafından sentetik boyalar kullanılıyor. Bu boyalar kanserojendir.
Jelatinli yoğurt nişastalı peynir
Yoğurda jelatin, peynire bitkisel yağ ve nişasta ekleniyor. Bazı üreticiler tarafından piyasada son kullanım tarihi geçen kaşar peynirleri toplanarak yine kaşar peyniri üretimine sokulabiliyor. Bozulmuş ve kullanım tarihi geçmiş peynirler krem peynirlere de dönüştürülüyor. Tulum ve kaşar peynirlerine de patates ekleniyor. Keçi sütü, manda sütü gibi özellikli sütler inek sütü ilave edilerek seyreltiliyor.
n Sakatatlı, derili ve kemikli sucuk
Sucuk yapımında dana eti yerine kümes hayvanları ve diğer büyükbaş hayvanların etlerinin, sakatatları, derileri, kemikleri ve kafaları kullanılıyor. n Tatlılarda Antep fıstığı tozu yerine bezelye tozu veya boya kullanılıyor. Siyah çaya, bitki çaylarına ve bazı baharatlara mevzuatta yasak olan boya ilaveleri yapılabiliyor.
Tüketiciler ne yapmalı?
Besinlerin sahte olduğu bakılarak anlaşılmaz. Bu durum uzman laboratuvarlarda çeşitli analizlerle tespit edilir. Laboratuvar analizi sonucu taklit ve tağşiş yaptığı tespit edilen firmalar Tarım ve Orman Bakanlığı resmi internet sitesi olan www.tarimorman.gov.tr adresinden kamuoyu ile paylaşılır. Besin tağşişi bir tür dolandırıcılık türü olarak kabul edilir ve uluslararası kaynaklarda şöyle geçer; “besin dolandırıcılığı bir suçtur, cinayettir”. Tüketicilerin tağşiş ve taklitten korunabilmeleri için beslenme eğitimi almaları, besin etiketi okuma alışkanlığı kazanmaları, ürünün bileşenleri ve üreticisinin kim olduğunu bilmeleri gerekir. Sivil toplum kuruluşlarına da bu konuda rol düşmektedir. Taklit veya tağşiş yapan üye firmalarına yönelik üyelikten çıkarma, uyarma, cezalandırma gibi yöntemler kullanılabilir. Tağşiş ve taklit uygulandığı düşünülen ürünler Alo 174 Gıda Hattı’na şikayet edilebilir.
