Erdoğan, gübrede yüzde 13, yemde yüzde 5 indirim yapılacağını açıklamıştı ancak bu indirimler kısa sürede anlamsız kaldı. GTS etiket bedeline yüzde 98 zam yapıldı.
Depremlerin etkileri sürerken bir yandan da bölgedeki yurttaşların tarımsal üretim için özellikle gübre, mazot, tohum ve yem ihtiyacının karşılanması önem arz ediyor.
Ali Ekber Yıldırım Tarım Dünyası’nda kaleme aldığı yazıda kışlık ekimi yapılan ürünlere bugünlerde gübre atılması gerektiğini hatırlatarak genel anlamda gübre fiyatlarının yüksek olduğuna dikkat çekti. Yıldırım, “Üretici gübre almakta zorlanıyor. Gübre desteğinin ödenmesinde bir karmaşa var” dedi.
Yıldırım yılbaşı öncesi Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın yapılan bakanlar kurulu toplantısından sonra çiftçilere destek olmak amacıyla gübrede yüzde 13, yemde yüzde 5 indirim yapılacağını açıkladığını ayrıca Nisan sonuna kadar gübre ve yemde fiyatların sabitleneceğini duyurduğunu da hatırlattı. Ancak bu indirimler kısa sürede anlamsız kalırken, gübre sektöründe tartışmalara neden olan Gübre Takip Sistemi (GTS) için alınan etiket bedeline yüzde 98 zam yapıldı.
GTS’ye yüzde 98 zam
Ali Ekber Yıldırım şöyle yazdı:
“Erdoğan’ın açıkladığı indirim ve fiyat sabitleme elbette sadece Tarım Kredi Kooperatifleri için geçerliydi. Fakat, Türkiye’de tüm gübre sektörüne yönelik bir uygulama var. Gübre Takip Sistemi (GTS). Tarım ve Orman Bakanlığı adına bu takip işini özel bir firma yapıyor. Uygulamaya başlandığı 2018 yılından bu yana sektörün büyük tepkisini çeken uygulama kapsamında üreticilerden bir bedel alınıyor.
Gübre üreticilerinin verdiği bilgiye göre 2023 yılı 2023 yılı için 1 Ocak 2023 tarihinden geçerli olmak kaydıyla yüzde 98 zam yapıldı. Bir yandan gübrede yüzde 13 indirim yapıldığı açıklanırken diğer yandan Gübre Takip Sistemi’nde yüzde 98 zam olması kabul edilebilir bir durum değil. Çünkü yapılan bu zam sonuçta çiftçiye yansıtılıyor.
Gübre üreticilerinden aldığımız bilgiye göre, yapılan bu zam ile birlikte bazı gübre çeşitlerinde bir torbadaki fiyat farkı şöyle:
25 kiloluk Amonyum Sülfat gübresinde satış fiyatı içerisinde GTS payı yüzde 7,3 olurken, 25 kiloluk CAN gübresinin satış fiyatı içerisinde GTS payı yüzde 6,1 oldu.
Yine 50 kiloluk Üre gübresinde satış fiyatı içerisinde GTS payı yüzde 3, 50 kiloluk Amonyum Sülfat gübresinde yüzde 4,6 ve 50 kiloluk CAN gübresinde de satış fiyatı içerisinde GTS payı yüzde 3,9 oldu.
Gübrede ağırlıklı olarak ortalama yüzde 3,8 Gübre Takip Sistemi payı alınacak. Bunun anlamı gübreye bu oranda zam demek. Hükümet bir yandan gübrede KDV’yi kaldırarak, indirim yaparak, fiyat sabitleyerek çiftçiye destek olduğunu açıklarken, takip sistemi için bu oranda bir para alınması gübre fiyatlarını yükseltir.
2022’de geriye dönük milyonlarca lira fark faturası kesilmişti
Gübre sektörü geçen yıl da geriye dönük kesilen milyonlarca liralık fark faturasıyla karşı karşıya kalmıştı.
Nitratlı gübrelerin el yapımı patlayıcıda kullanılmasını önlemek amacıyla tüm gübrelerde uygulamaya konulan DNA Barkod sistemli Gübre Takip Sistemi(GTS) 2018 yılından bu yana uygulanıyor. Gübre üreticileri DNA Barkod etiketi olmadan gübreyi piyasaya süremiyor. Bu etiket için, Gübre Takip Sistemi kapsamında gübre üreticilerinden bir bedel alınıyor.
Gübre Takip Sistemi kapsamında her yılbaşında tüketici enflasyonu oranında zam yapılırken 2022’de yılbaşında zam yapılmadı. Çünkü gübre de krizin yaşandığı bir dönemdi. Erdoğan’ın talimatıyla Tarım Kredi Kooperatifleri gübrede yüzde 30 indirim yaptı. Özel sektör de destek olmak için yüzde 30 indirim yaptı. O dönemde Tarım ve Orman Bakanlığı ile görüşen gübre üreticileri, yüzde 30 indirim yapıldığı için GTS’de artış olmamasını talep etti. Bu nedenle GTS’de fiyat artışı olmadı ve 2021 fiyatıyla devam edildi. 2022’nin sonuna doğru geriye dönük olarak yüzde 93’ün üzerinde zam yapıldı. Satışı yapılan, faturası kesilen ürünlere ilave bir ödeme istendi.
‘Çiftçiler için kabul edilemez’
Özetle, Türkiye’de uygulandığı biçimiyle dünyada başkaca bir örneği olmayan Gübre Takip Sistemi, patlayıcıda kullanılmayı önleme amacından uzaklaşarak adeta haksız bir ödemeye dönüştü. Yapılan zamlarla alınan para üreticiye gübre zammı olarak yansıyor. Bir yandan indirim, fiyat sabitlemesi müjdesi verilirken bir yandan yapılan bu zam gübre üreticileri ve çiftçiler için kabul edilemez.”
Tarımsal girdi fiyatları 2022’de yüzde 103 arttı
Türkiye İstatistik Kurumu 2022 yılı Aralık ayı Tarımsal Girdi Fiyat Endeksi’ni açıkladı. Buna göre yıllık artış yüzde 103,14, aylık ise yüzde 0,72 oldu. Fiyat artışının nereden nereye geldiğini anlamak için son 3 yıla bakmak yeterli. Tarımsal Girdi Fiyat Endeksi 2020’de yüzde 17,52 oranında artarken 2021’de yüzde 45,61 arttı. 2022’de ise yüzde 103,14 oldu. TÜİK verilerine göre, 2022’de fiyatı en çok artan tarımsal girdilerde bina bakım masrafları yüzde 120,60 ile ilk sırada. Hayvan yemi yüzde 117,81ile ikinci sırada. Mazotunda içinde olduğu enerji ve yağlar grubundaki artış yüzde 115,87 oranında artarken, gübre ve toprak geliştirici ürünlerdeki artış yüzde 101,48 oldu. Tarımsal ilaçlardaki artış da yüzde 96,11 olarak gerçekleşti. Fiyatı en az artan grup ise yüzde 33,98 ile veteriner harcamaları olması dikkat çekti.
