Diyanet İşleri Başkanı Ali Erbaş, hutbelerde Atatürk’ün anılmaması eleştirilerine “Atatürk istemedi” diyerek bir “belge” göndermişti. Sözcü’den Saygı Öztürk’ün dünkü yazısında paylaştığı o belgeyle ilgili Murat Bardakçı’dan çarpıcı bir çıkış geldi. Bardakçı, o belgede bahsedilen kişinin Mustafa Kemal değil, Halife Abdülmecid Efendi olduğunu söyledi.
Milli gün ve bayramların anıldığı Diyanet, hutbelerinde Atatürk’e yer verilmemesi yıllardır eleştiri konusu. Ali Erbaş, şahsi mesajlarda Atatürk adını geçirse de Diyanet’in camilerde okutulan hutbelerinde Atatürk anılmıyor. Çanakkale Zaferi yıl dönümünde de yine aynı tartışma gündeme geldi.
Eleştiriler üzerine SÖZCÜ Gazetesi Ankara Temsilcisi Saygı Öztürk’e açıklamalarda bulunan Ali Erbaş ise adının anılmamasını bizzat Atatürk’ün istediğini iddia ederek, Öztürk’e bir “belge” gönderdi.
1926 tarihli olduğu ve altında Mustafa Kemal ile hükümet üyelerinin imzası bulunduğu görülen Bakanlar Kurulu kararında günümüz Türkçesiyle şu ifadeler yer alıyordu:
“Bundan böyle hutbelerde isim zikredilmeden milletin ve Cumhuriyet’in selâmet ve saadetine dua edilmesi kararlaştırılmış ve bu kararın bütün vilâyetlere tebliği İçişleri Bakanlığı’na havale edilmiştir.”
Erbaş, hutbelerde Atatürk’ü anmamalarının gerekçesini bu “belge”ye dayandırmıştı.
Tarihçi Murat Bardakçı’dan Diyanet İşleri Başkanı Ali Erbaş’ın bu açıklamasına yalanlama geldi.
Bardakçı HABERTÜRK’te yazdığı yazıda şu ifadeleri kullandı:
“Muhafazakârlık, lâiklik, Atatürk, devrim vesaire tartışmasının tarafları, sosyal medyada bu sabahtan itibaren bir belge paylaşmaya başladılar: “Cuma hutbelerinde şahıs ismi söylenmeksizin Milletin ve Cumhuriyet’in kurtuluşu için dua edilmesi” konusunda 1926’da çıkartılan ve altında Atatürk, daha doğrusu o zamanki ismi ile Mustafa Kemal ile hükümet üyelerinin imzalarının bulunduğu bir Bakanlar Kurulu Kararı…
Orijinali Cumhuriyet Arşivi’nde bulunan ve ortalıkta zaten dolaşan belgeyi Saygı Öztürk, Diyanet İşleri Başkanı Prof. Dr. Ali Erbaş’ın gönderdiğini söyleyerek Sözcü’deki köşesinde bugün yeniden yayınladı…
Öztürk, Diyanet İşleri Başkanı’na son yıllarda Çanakkale Zaferi’nin yıldönümlerinde ve hutbelerde Atatürk’ün adının geçmemesinin sebebini sormuş, Başkan da Çanakkale şehitlerini anma programlarında içerisinde Mustafa Kemal’e edilen duaların yer aldığı görüntüler göndermiş; Cuma hutbeleri ile ilgili olarak da sözünü ettiğim Bakanlar Kurulu kararını yollamış.
Kararda, günümüzün Türkçesi ile “Bundan böyle hutbelerde isim zikredilmeden milletin ve Cumhuriyet’in selâmet ve saadetine dua edilmesi kararlaştırılmış ve bu kararın bütün vilâyetlere tebliği İçişleri Bakanlığı’na havale edilmiştir” deniyor…
Diyanet İşleri Başkanı belgeyi gönderirken “Hutbelerde isim anılmamasını merhumun kendisi istememiş. Daha sonraki süreçte de hiç hutbelerde yazılmamış. Ben elli senedir Cuma’ya gidiyorum, pek hatırlamıyorum. Gazi Hazretleri, hutbenin namazın bir parçası olduğunu bildiğinden dolayı böyle bir karar aldırmış olabilir. Cumhuriyet tarihi boyunca bu karara hep uyulmuş. Darbe dönemlerinde belki darbecilerin gönderdiği bir-iki hutbede olabilir, bilmemeleri sebebiyle. Bu, Atatürk’ün kararına uygun hareket etmemek anlamına gelir. Biz her vesileyle anıp duamızı yapıyoruz” diye yazmış.
Saygı Öztürk de yazısında kararnamenin 5 Mart 1926’da yayınlandığını söylemiş ve bu kararnameye uyulduğu kadar Atatürk’ün lâiklik, demokrasi, insan hakları, vesaire alanlarındaki kararlarının da dikkate alınmasını temenni etmiş…
ATATÜRK İÇİN DEĞİL HALİFE İÇİN!
Diyanet İşleri Başkanı’nın ve Saygı Öztürk’ün yazdıkları böyle ama meselenin bambaşka ve çok daha önemli bir tarafı var:
Sözkonusu kararname 5 Mart 1926’da değil, o tarihten tam iki sene önce, 5 Mart 1924’te çıkartılmıştır, kararnamenin altında bulunan Rumî “5. 3. 1340” tarihi, Milâdî 5 Mart 1924’ün karşılığıdır! Daha da önemlisi; hutbelerde isminin geçmemesi talimatı verilen kişi Mustafa Kemal değil, hilâfetin o tarihten iki gün önce ilga edilmesi üzerine aynı gece Türkiye’den çıkartılan Halife Abdülmecid Efendi’dir!
Kararnamenin çıkartılmasından önceki siyasî gelişmeleri kısaca anlatayım:
Hilâfet 3 Mart 1924 Pazartesi günü kaldırıldı. Hilâfet müessesesinin artık mevcut olmadığının duyulması üzerine memleketin dört bir tarafında bir sonraki, yani 7 Mayıs’ta kılınacak Cuma namazında okunacak hutbede kimin isminin geçeceği tartışması başladı ve vilâyetlerden Ankara’ya meselenin açıklığa kavuşturulmasını rica eden telgraflar gönderildi.
5 Mart 1926 tarihli Bakanlar Kurulu Kararı, işte bu gelişmelerin ardından çıkartıldı. Kararname yayınlandığında günlerden Çarşamba idi ve hükümetin talimatı İçişleri Bakanlığı tarafından telgraflarla bütün vilâyetlere duyuruldu.
Bu yazışmalar Cumhuriyet Arşivi’nde muhafaza edilmektedir, eski harfleri bilenler ulaşıp ulaşabilirler…
“Hutbelerde Mustafa Kemal Paşa’nın isminin geçmemesi” şeklinde yorumlanan Bakanlar Kurulu Kararı’nın çıkartılma sebebi işte budur, hükümet kararı “hutbelerde bundan böyle Halife’nin isminin geçmemesi” için almıştır, yani kararın Mustafa Kemal’in isminin kullanılmaması ile bir alâkası bulunmamaktadır.
Diyanet’in Saygı Öztürk’e gönderdiği etrafı kesilip biçilmiş ve sanki çöpte bulunmuş hâle getirilmiş olan belge ile aynı belgenin arşivdeki orijinalinin görüntüsünü burada beraberce yayınlıyorum…
BİLGİSİZLİK Mİ, KASIT MI?
İddialar ve gerçekler birbirinden böyle tamamen farklı olunca, konu hakkında üzerinde durulması ve ciddî şekilde tartışılması gereken bazı ihtimaller ortaya çıkmaktadır:
1. Diyanet, sözkonusu kararnamenin çıkartılma sebebini, yani kararnamede zikredilmemesi istenen ismin Mustafa Kemal’in değil Halife Abdülmecid Efendi’nin ismi olduğunu bildiği halde kararnameyi “Atatürk böyle istemişti, onun arzusunu yerine getiriyoruz” gibisinden bir savunma vâsıtası gibi göstererek kullandı ise, vaziyet hayli vahimdir!
2. Ama belgeden ve gerçek içeriğinden Diyanet şayet haberdar değilse ve kararname Diyanet İşleri Başkanı’na yaranmak isteyen bazı cahil yahut art niyetli aklıevveller tarafından “Mustafa Kemal hutbelerde isminin geçmesini istemiyordu, bu kararnameyi sizi suçlayanlara karşı kullanabilirsiniz” denerek verildi ve Saygı Öztürk’e de bundan sonra gönderildi ise, Prof. Dr. Ali Erbaş’ın kendisini müşkül mevkie düşüren bu adamlardan hesap sorması şarttır!
3. 1924 tarihli Bakanlar Kurulu Kararı’nı iki sene sonra, yani 1926’da çıkmış gibi gösteren hatânın kime ait olduğunu, yani bu yanlışlığı Diyanet İşleri Başkanı’nın mı yoksa Saygı Öztürk’ün mü yaptığını bilmiyorum. Ama kararnamenin altında yeralan Rumî tarihle 1340’ın Milâdî 1924’e tekabül ettiği bilinmiyor da 1926 tarihi bilgisizlik neticesinde konmuş ise, ortada tahminlerin de ötesinde bir cehalet mevcuttur!
Gönül bu ihtimallerin hiçbirinin doğru olmamasını temenni ediyor ama en azından biri maalesef doğru; yani bilgi, doğruluk, etik, vesair alanlarda artık işte bu haldeyiz!”
