Osman Berke Ordu
Eylül ayında tanıştığımız Evergrande, tekrardan temerrüde düştü! Bu haberin etkisi ile birlikte finansal piyasalarda ufak çaplı düzeltmeler görüldü. 69.000$ ile rekor tazeleyen Bitcoin ciddi etkilenen finansal enstrümanlardan biri oldu. Dolar endeksi (DXY), 9 Kasım gününü 93.955 seviyesinden kapatırken Evergrande haberi ile birlikte 94.903 seviyesini zorlayarak 2020 Temmuz ayından beri ilk kez bu seviyelere geldi.
Peki ama Evergrande’nin sorunu neydi?
Evergrande, Çin’in en büyük gayrimenkul şirketlerinden biridir. 1300’den fazla projeyi yürüttüğü bilinen şirket, ilk kez eylül ayında ortaya çıkan gelişmeler dolayısıyla ciddi bir borç batağı içerisinde. Çin’in en büyük şirketlerinden birisi olmaya çalışan şirket, 300 Milyar Dolar borç ile agresif büyümeye çalışıyordu. İlk kez eylül ayında 84 Milyon Dolar’lık ödemesini geciktiren şirket, 10 Kasım tarihi ile 148.1 Milyon Dolar’lık ödemesini geciktirdiği belirtilerek tekrar temerrüde düştü.
Son alınan bilgilere göre söz konusu iki dolar tahvilini elinde tutan uluslararası takas şirketi Clearstream müşterilerinin, Evergrande tarafından ödeme aldıkları -kimliklerinin açıklanmasını istemeyen kaynaklara- göre doğrulandı. Tekrar temerrüt riskinden son anda kurtulduğunu söyleyebiliriz.
2008 yılında gerçekleşen ekonomik kriz, değeri oldukça düşen doların ABD’deki konut fiyatlarını ciddi ölçüde düşürmesi ile gerçekleşmişti. 2000’li yıllar boyunca kolaylıkla elde edilen “mortgage” kredisi ile büyük bir yükselme gösteren ev fiyatları, dolar sebebiyle ciddi değer düşüklüğü yaşadı.Konut fiyatları düştüğünde yüksek risk ve yüksek faizli kredi denilen bu kredi piyasası çökmüştü.
Bu süreçte kredilerini ödeyemeyen düşük gelirli aileler iflas etmiş ve konutlarına el konmuştur. Düşük gelirli ailelere bu kredileri açan kurumlar, kredi akitlerini borsalarda satılabilir tahvillere dönüştürmüşlerdi. Elinde bu tahvilleri tutan kurumsal şirketler (Lehman Brothers, Bear Stearn, Merrill Lynch) iflas edip, satılmışlardı. ABD’de başlayan bu kriz zamanla tüm dünyayı etkilemiş ve İzlanda, İngiltere gibi ülkelerde büyük iflaslar yaşanmıştı. Bu krizi durdurmak için ABD Kongresi tam 700 Milyar Dolar’lık kurtarma paketi hazırlamıştı.
Evergrande’nin temerrüde düşmesi akıllara 2008 yılını getirse de durumun pek benzer olmadığını belirtmek gerekiyor. O dönem değeri düşen dolar ile karşı karşıyaydık. Bu dönem ise dolar değer kazanıyor ve ekonomi toparlanıyor. Üstelik Çin’in dünya ile ABD kadar iç içe olmadığını kabul etmemiz gerekiyor.
Kriz çanları çalsa da ABD istemeden bir kriz oluşmayacağı kanaatindeyim. Ayrıca Evergrande temerrüde düştüğü vakit küresel devler kurtarmaya koşmuştur. HSBC ve Blackrock gibi devler Evergrande’ye destek olmuştu. Malum yüklü pozisyonları var. Çin devletinden Evergrande için kurtarma hamlesi beklense de Çin devleti bunu yapmayı düşünmüyor. Otoriter yönetimi ile nam salan Çin hükümeti, Evergrande sorunu ile birlikte konut piyasasına tamamen hakim olmayı düşünüyor olabilir.
Uzun lafın kısası; Evergrande 2008’deki krizin benzerini tetikleyebilecek tek başına tetiklemek için tek başına yetersiz bir sorun. Kısa çaplı riskli varlıklardan kaçış sağlasa da (Bitcoin ve ABD Borsaları) 2008 krizine bizi götürmesi çok az bir ihtimal. Buradan almamız gereken ders, dünyanın sorunlarının ciddi ölçüde arttığı yönünde olmalıdır.
Yüksek enflasyon, Evergrande ve konut piyasası balonu, emtia fiyatlarında olağanüstü artışlar dünya için olumlu gözükmüyor. Finansal piyasalar durumun aksine boğa piyasasını sürdürse de yakın zamanda gerçekleşen tapering, parasal sıkılaşma sinyali de veriyor. ABD faiz arttırımı yaptığı vakit finansal piyasaların dayanmasının zor olduğunu düşünüyorum. Bu süreçte Evergrande gibi bir bahane finansal piyasaların işine yarayabilir. 2008 krizi, 2000’li yılların tıkanması ile oluşmuştu. Bir bahane açığa çıkardı. 2016 yılından beri dünyanın resesyona ilerlemesi ve para basımının artması 2022 yılını oldukça riskli kılıyor. Evergrande veya bir başka sorun bahane gösterilip, ortalık kızışabilir.
________________________________________________________________________________________________
“Sizler için kimseye diyet borcu olmadan, hiç bir kurum, kuruluş yahut kişiden “Fonlanmadan”, “tam bağımsız” ve özgür şekilde bugüne kadar yaptığımız gazeteciliği daha güçlü biçimde sürdürebilmemiz için siz de destek olmak isterseniz; aşağıdaki linkten PDF formatında yayınlanan, Türkiye’nin tamamen dijital olarak yayın yapan tek özel ve dosya haber dergisi KRİPTEKS E-DERGİYE yıllık abone olabilir, HABER ALTERNATİF’in aylık,3 aylık,6 aylık yahut yıllık ÖZEL BÜLTEN’ine abone olabilir, yahut Youtube kanalımıza abone olup KATIL butonundan kendi belirlediğiniz miktardaki desteklerinizle bağımsız gazetecilik mücadelemize destek olabilirsiniz...”
ABONELİK LİNKLERİ:
YOUTUBE KANALI-KATIL BUTONU LİNKİ:
https://www.youtube.com/channel/UCPGcaaw3vhHiBv9XL0hVG0w
KRİPTEKS E-DERGİ YILLIK ABONELİK LİNKİ:
