EKONOMİ
PROF.DR ÖNER GÜNÇAVDI YAZDI:SALGIN SONRASI AVRUPA’SINDA DEĞİŞİMİN İŞARETLERİ-1
PROF.DR ÖNER GÜNÇAVDI
Dünya salgın sonrası ekonomik sorunlara çözüm arayışına yoğunlaşırken, salgınla ortaya çıkan ekonomik tahribatın kurumlar ve beklentiler üzerinde yol açtığı değişimin işaretleri de yavaş yavaş gelmeye başladı. Bu işaretlerden biri geçtiğimiz günlerde Avrupa Birliği’nden geldi. Bu değişim işaretlerini ve önemini iki yazıyla açıklamaya çalışacağız.
Hükümetin Merkez Bankası rezervlerini desteklemek ve TL’nin daha fazla değer kaybetmesinin önüne geçmek için kaynak arayışına girdiği günlerde, Avrupa Merkez Bankası (AMB) da Türkiye’nin kaynak için başvurduğu kurumlardan biriydi. Ancak bu talep zamanlama açısından son derecede zamansız bir talepti. Her şeyden önce AMB’nın kaynak yaratmadaki öncelikleri ile Türkiye’nin talep ettiği kaynağın kullanım amacı arasında ciddi farklılıklar vardı. AMB daha çok üye ülkelerin salgınla mücadelelerine kaynak yaratmayı amaçlıyordu. TCMB ise daha çok ulusal parasının değerini korumak için kaynak arayışı içindeydi. Bu yetmemiş gibi, ABM bir de birliğin geleceğini tehlikeye atan çok ciddi bir yasal sorunla baş etmek zorunda kalmıştı. Sorunun kaynağı AMB’nin üye ülkelere acil yardım programı kapsamında tahvil alımlarıydı.
Salgının başlamasından sonra AMB, var olan tahvil alım programının limitlerini arttırarak 1 trilyon Euro’ya çıkarmış ve bu paranın piyasalara enjeksiyonu kapsamında Salgın Acil Tahvil Alım Programı diyebileceğimiz bir program oluşturmuştu. Bununla, kaynak ihtiyacı olan ekonomilerden hazine tahvil ve bonosu satın alarak kaynak sağlanması amaçlamaktaydı. Hatta bu program daha da ileriye götürülerek, alışılmışın dışına çıkan AMB özel sektör tahvil ve bonolarının da alımına başlamaya karar vermişti.
Aslında bu uygulama, salgına ciddi bir borç krizi ve üye ülkelerle Brüksel arasında bütçe anlaşmazlıklarıyla yakalanan, İtalya ve İspanya gibi üyelerin kaynak sıkıntısının, en azından kısa dönemde giderilmesini sağlayacaktı. Ciddi bir borç sorunu ve bunun yol açtığı siyasi krizlerle baş etmeye çalışan bu ülkeler için böyle bir programın oluşturulması, mevcut borçlarını daha düşük maliyetle döndürebilmelerinin de önünün açılması demekti. İtalya başta olmak üzere, AB’nin diğer ülkelerinde Brüksel’in bu krizde çok fazla aktif rol almadığına yönelik eleştiriler, salgının doruğa çıktığı günlerde zaten yükselmeye başlamış ve bir güven krizine neden olmuştu. Dahası AB bürokrasisinin ülkeleri salgınla mücadelelerinde yalnız bıraktığı dile getirilerek, Brüksel’in sessizliğinin AB’nin birlik ruhunu büyük ölçüde zedelediği iddia edilmiştir. Elbette AB gibi son derecede karmaşık karar verme süreçlerine sahip bir organizasyondan, etkileri aniden görünür hale gelen ve çok hızlı karar alınması ve harcama yapılması gereken salgın gibi bir durumda, ulus devletlerden çok daha hızlı eyleme geçmesini beklemek doğru olmayacaktır. Fakat halihazırda ağır ekonomik sıkıntılar içinde kıvranan ülkelerin de böyle beklenmedik bir krizle baş edebilmeleri için Brüksel’den kaynak beklemeleri de son derecede haklı bir beklentidir.
Böyle bir Avrupa’da, tüm iyi niyetlere rağmen, Türkiye’den gelen seslerin duyulabilmesi; sebebi ne olursa olsun, Türkiye Merkez Bankası ile AMB arasında bir swap hattının kurulabilmesi pek mümkün görülmüyordu. İmkânsız olmasa da, böyle bir girişim en azından AMB yetkilileri bakımından zorlayıcı olabilirdi.
AB üyesi ülkelerin maruz kaldıkları bu ekonomik güçlükleri bir yana bırakırsak, bir de Alman Federal Anayasa Mahkemesinin 5 Mayıs tarihinde almış olduğu karar AMB’nin üye ülkelere yönelik varlık alım programını da zora sokmuştur. Ülkelerin ihtiyaçlarını gözeterek yapılacak varlık alımlarının, bu ülkelerin Birlik ekonomisindeki ağırlıklarını gözetmeden yapılmasının Alman anayasasına aykırı olacağına karar verilmiştir. Ayrıca varlık alım programının AMB’nın gözetmesi gereken fiyat istikrarı gibi birincil derecede amaçlardan olmadığına ve bu sebeple AB anayasası açısından da bir aykırılığın varlığına dikkat çekilmiştir. Kararda, AMB’ın bu varlık alımlarında ülkelerin AB ekonomisindeki ağırlıklarını gözeten oransallık ilkesini benimsenmesi gerektiğine vurgu yapılmıştır. AMB açısından zorlayıcı olmasa da, Alman hükümeti ve daha da önemlisi Alman Merkez Bankası açısından uyulması zaruri olan önemli bir karar bu. Dahası Alman Federal Anayasa Mahkemesinin bu kararı AB’nin ve Avrupa Para Birliği’nin geleceği açısından da nemli bir karardır. Ortaya çıkarabileceği etkiler itibariyle sadece Türkiye’yi değil, aynı zamanda tüm dünyadaki mali piyasalar üzerinde sonuçları olabilecek bir karardır.
Aslında bu kararı Avrupa Adalet Divanı ile Alman Federal Anayasa Mahkemesi arasında, bir süredir süregelen yetki tartışmasının bir sonucu olarak da görenler var. AMB’ın 2015’e kadar giden daha önceki varlık alımlarının AB anayasası bakımından bir aykırılık içermediğine karar veren Adalet Divanı, bu kararı ile Alman Anayasa Mahkemesiyle farklı bir görüş benimsemiştir.
Bu kararla ortak bir para birliğinin olmazsa olmaz bir koşul olan merkez bankaları arasındaki koordinasyon böylelikle bozulmuş oldu. Her bir ülkenin kendi merkez bankasının kendi ulusal çıkarları doğrultusunda bir para politikası gözetmesi ortak para birimi ve ortak para piyasası uygulamasının da sonunu getirme tehlikesi doğurdu. Konuya daha genel açıdan bakılırsa bu karar, ulus devlet ihtiyaçlarının, birliğin ihtiyaçlarına yeğlenmesi anlamına geliyor. Financial Times başyazarı Martin Wolf’un 12 Mayıs tarihli yazısında yazdığı gibi, bu karar aynı zamanda “iktisadın temel prensiplerine, Merkez Bankasının bütünlüğü ve bağımsızlığına ve AB’nin [ortak] karar süreçlerine bir saldırı” olarak tanımlanabilir. Ancak çok daha önemlisi, ortak bir kader inşa etme düşüncesi etrafında bir araya gelmiş ülkelerin, ulus devlet yetkilerini gönüllü olarak devrettikleri AB kurumlarında yapılması gereken değişimin de ilk sinyalleri olarak da düşünülebilir. Bu kararın AB felsefesi ve dünya çapında ekonomik olarak güçlü bir ekonomik aktör yaratma düşüncesine etkisini bir sonraki yazımızda inceleyeceğiz.
Enerji Petrol Gaz İkmal İstasyonları İşveren Sendikası (EPGİS) Genel Başkanı Fesih Aktaş, akaryakıtta yüzde 50’ye yakın bir zam beklendiğini söyle
Akaryakıtta uygulanan eşel mobil sistemi kapsamında, artan maliyetlerin tüketicilere yansımaması için, kur ve petrol fiyat artışları ÖTV’den karşılanıyor. Ancak gerek kur gerekse petrol fiyatındaki aşırı artış, vergi oranlarında indirime yönelik marj bırakmadı. Yani akaryakıt ürünlerinden alınan ÖTV sıfır noktasına kadar geriledi. Bu durumda artan maliyetin vergi yoluyla karşılanmasının da sonuna gelinmiş oldu.
Cumhuriyet’in haberine göre, devletin eşel mobil sistemi ile akaryakıt fiyatlarına zam yapılmasını önlemek için 31 milyar liralık vergi gelirinden feragaz ettiğini belirten Aktaş, bu rakamın yıl sonuna kadar 46 milyar TL seviyesine çıkmasının öngörüldüğünü hatırlattı. ÖTV’nin yeniden fiyatlara yansıtılmasını zayıf ihtimal gördüklerini de belirten Aktaş, bu durumda fiyatlarda yüzde 50’ye yakın zam gerekeceğini belirtti.
‘YÜZDE 50’YE YAKIN ZAM’
Foreks’in sorularını yanıtlayan Aktaş, şunları söyledi:
“Devlet eşel mobil sistemiyle yaklaşık 31 milyar lira ÖTV ve buna bağlı olarak KDV gelirinden feragat ederek ya da vazgeçerek, hem vatandaşların zamlardan daha az etkilenmesini hem de taşımacılığın dolayısıyla tüm ekonominin sürdürülebilirliğini korumaya çalıştı. Açıklanan enflasyon ile mücadele kapsamında vergi tedbirleri notlarında yıl sonuna kadar bu feragatin 46 milyarı lirayı aşacağı belirtilmişti. Devletin gelirlerinde büyük öneme sahip akaryakıt vergilerinden ne kadar daha feragat edilebileceği sorusu bizim yanıtlayabileceğimiz bir soru değil. Ancak ihtimalleri değerlendirdiğimizde, iki seçenek ortaya çıkıyor. Ya radikal bir karar alarak benzinde litrede 2 lira 30 kuruş, motorindeki 2 lira 56 kuruş ve LPG’deki 1 lira ve buna bağlı KDV miktarı da eklenerek akaryakıt satış fiyatlarına yansıtılır, ki bu fiyatlarda yüzde 50’ye yakın bir zam anlamına gelir, ya da bu rakamların getireceği vergisel feragate devam edilir.”
________________________________________________________________________________________________
“Sizler için kimseye diyet borcu olmadan, hiç bir kurum, kuruluş yahut kişiden “Fonlanmadan”, “tam bağımsız” ve özgür şekilde bugüne kadar yaptığımız gazeteciliği daha güçlü biçimde sürdürebilmemiz için siz de destek olmak isterseniz; aşağıdaki linkten PDF formatında yayınlanan, Türkiye’nin tamamen dijital olarak yayın yapan tek özel ve dosya haber dergisi KRİPTEKS E-DERGİYE yıllık abone olabilir, HABER ALTERNATİF’in aylık,3 aylık,6 aylık yahut yıllık ÖZEL BÜLTEN’ine abone olabilir, yahut Youtube kanalımıza abone olup KATIL butonundan kendi belirlediğiniz miktardaki desteklerinizle bağımsız gazetecilik mücadelemize destek olabilirsiniz...”
ABONELİK LİNKLERİ:
YOUTUBE KANALI-KATIL BUTONU LİNKİ:
https://www.youtube.com/channel/UCPGcaaw3vhHiBv9XL0hVG0w
KRİPTEKS E-DERGİ YILLIK ABONELİK LİNKİ:
Merkez Bankasında görevden almaların ardından gece saatlerinde 9,18’le rekor kıran dolar, gün içinde 9,15-9,17 bandında seyretti; piyasaların kapanmasının ardından ise 9,19’u aşarak zirveye ulaştı.
Merkez Bankası’nda 3 ismin görevden alınmasıyla gece saatlerinde 9,18 lirayı aşarak rekor kıran dolar, bugün piyasaların kapanmasının ardından 9,19’u aşarak yeni rekorunu kırdı.
Dolar/TL kuru geceki hızlı yükselişin ardından sabah saatlerinde 9,14 liraya geriledi, ardından yeniden 9,17 liranın üzerine çıktı. Gün içinde 9,15-9,17 lira bandında seyreden dolar kuru, piyasaların kapanmasının ardından hızla yükselerek 9,18’i ve çok geçmeden 9,19’u aştı. Dolar/TL 9,1964 ile yeni tarihi zirvesine ulaştı.
Aynı saatlerde avro ise 10,67 bandında seyrediyor.
Dün dolar güne 9,04 liradan başlamış, ABD’de eylül ayı enflasyonunun beklentileri aşmasıyla 9,10 liranın üzerine tırmanmıştı. Resmi Gazete’de yayımlanan kararla Merkez Bankası Başkan Yardımcıları Semih Tümen ve Uğur Namık Küçük ile Para Politikası Kurulu (PPK) üyesi Abdullah Yavaş görevden alındı. Boşalan Merkez Bankası Başkan Yardımcılığı koltuğuna BDDK Başkan Yardımcısı Taha Çakmak oturdu. PPK Üyeliğine ise Yusuf Tuna atandı.
________________________________________________________________________________________________
“Sizler için kimseye diyet borcu olmadan, hiç bir kurum, kuruluş yahut kişiden “Fonlanmadan”, “tam bağımsız” ve özgür şekilde bugüne kadar yaptığımız gazeteciliği daha güçlü biçimde sürdürebilmemiz için siz de destek olmak isterseniz; aşağıdaki linkten PDF formatında yayınlanan, Türkiye’nin tamamen dijital olarak yayın yapan tek özel ve dosya haber dergisi KRİPTEKS E-DERGİYE yıllık abone olabilir, HABER ALTERNATİF’in aylık,3 aylık,6 aylık yahut yıllık ÖZEL BÜLTEN’ine abone olabilir, yahut Youtube kanalımıza abone olup KATIL butonundan kendi belirlediğiniz miktardaki desteklerinizle bağımsız gazetecilik mücadelemize destek olabilirsiniz...”
ABONELİK LİNKLERİ:
YOUTUBE KANALI-KATIL BUTONU LİNKİ:
https://www.youtube.com/channel/UCPGcaaw3vhHiBv9XL0hVG0w
KRİPTEKS E-DERGİ YILLIK ABONELİK LİNKİ:
Resmi Gazete’de yayımlanan Cumhurbaşkanlığı kararına göre Merkez Bankası’nda görev değişikliği yapıldı.
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası (TCMB) Başkanı Şahap Kavcıoğlu’yla dikkat çeken görüşmesinin üzerinden saatler geçmişken, TCMB’de iki başkan yardımcısı ve bir Para Politikası Kurulu Üyesi görevden alındı.
Resmi Gazete’de yayımlanan karara göre TCMB Başkan yardımcıları Semih Tümen, Uğur Namık Küçük ve Para Politikası Kurulu Üyesi Abdullah Yavaş görevlerinden alındı. Başkan Yardımcılığına Taha Çakmak getirilirken Para Politikası Kurulu Üyesi olarak da Yusuf Tuna atandı.
Atama kararının ardından güne 9.5’ten başlayan dolar/TL 9.17 ile yeni tarihi zirveyi gördü!
Erdoğan ile Merkez bankası Başkanı Şahap Kavcıoğlu görüşme sonrası, Bloomberg’de konuyla ilgili yer alan haberde, Para Politikası Kurulu üyesinin görevden alınmasının konuşulduğu kaydedilmişti.
Merkez Bankası geçen ayki toplantısında sürpriz bir biçimde politika faizini 100 baz puan indirerek yüzde 18’e çekmişti.
DİKKAT ÇEKEN AYRINTI…
Görevden alınan isimlerden Merkez Bankası Başkan Yardımcısı Prof.Dr. Semih Tümen’in isminin geçtiğimiz günlerde Reuters ve Financal Times gibi yabancı basın organlarında “Yeni Merkez Bankası Başkanı” olarak lanse edilmesinin hemen sonrasında bu görevden alma kararının gerçekleşmiş olması ise dikkat çekti.
________________________________________________________________________________________________
“Sizler için kimseye diyet borcu olmadan, hiç bir kurum, kuruluş yahut kişiden “Fonlanmadan”, “tam bağımsız” ve özgür şekilde bugüne kadar yaptığımız gazeteciliği daha güçlü biçimde sürdürebilmemiz için siz de destek olmak isterseniz; aşağıdaki linkten PDF formatında yayınlanan, Türkiye’nin tamamen dijital olarak yayın yapan tek özel ve dosya haber dergisi KRİPTEKS E-DERGİYE yıllık abone olabilir, HABER ALTERNATİF’in aylık,3 aylık,6 aylık yahut yıllık ÖZEL BÜLTEN’ine abone olabilir, yahut Youtube kanalımıza abone olup KATIL butonundan kendi belirlediğiniz miktardaki desteklerinizle bağımsız gazetecilik mücadelemize destek olabilirsiniz...”
ABONELİK LİNKLERİ:
YOUTUBE KANALI-KATIL BUTONU LİNKİ:
https://www.youtube.com/channel/UCPGcaaw3vhHiBv9XL0hVG0w
KRİPTEKS E-DERGİ YILLIK ABONELİK LİNKİ:
ÖZEL HABER6 gün önceTÜGVA PELİKANCI SELMAN ÖĞÜT’E MAAŞ BAĞLAMIŞ
- ÖZEL HABER6 gün önce
TÜGVA’DAN “HAKİMİ ETKİLEME” RAPORU
- GÜNDEM2 hafta önce
BİLAL ERDOĞAN’DAN TÜGVA AÇIKLAMASI:”BİNLERCE İNSANI ÜZÜYORSUNUZ”
- GÜNDEM2 hafta önce
İKİZDERE’DE BİLİRKİŞİDEN CENGİZ HOLDİNG’İN MADENİ İÇİN “ÇEVREYİ YOK EDER” RAPORU
- SİYASET2 hafta önce
CUMHURBAŞKANI ERDOĞAN’A YENİ YETKİ
- GÜNDEM2 hafta önce
AKP’Lİ ORDU BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ’NDEN TÜGVA’YA BALLI “İŞ BİRLİĞİ PROTOKOLÜ”
- GÜNDEM2 hafta önce
BEYKOZ ÇAYIRI MİLLET BAHÇESİ OLUYOR
- DIŞ BASIN2 hafta önce
NEWSWEEK:”ESAD GERİ DÖNDÜ”
